Historia translationis Sancti Vincentii levitae et martyris , ex Hispania in Castrense Galliae monasterium.

Epistola Aimoyni monachi ad dommum Bernonem , caeterosque sub eo fratres.

Dignis memoria sanctis patribus , domno abbati Bernoni , ceterisque sub eo fratribus , in pago Albiensi , & monasterio beati Benedicti , quod Castrum cognominatur , sub ejus regimine , regulari studio Deo commilitantibus , Aimoynus peccator almi germani parisiorum praesulis monachorum novissimus , presentem prosperitatem , aternamque in Christo coronam.

Vestra , o amantissimi patres , prudenti , necnon & imitabili simplicitate comperta , non miror quod libuit sanctitati vestrae mihi modico tantum injungere negotium : quatinus adventus supernae admonitionis causam , litteris mandando posteris futurisque saeculis sciendum praeberem. In quo etiam illud competenter exigitur ; ut grandia paucis elucidem , seu pro vitando fastidio spatiosa brevi sermone contraham : quo omnibus legentibus hoc opus , Christo favente , probetur acceptius. Id quoque quedmadmodum de miraculis ejusdem sancti in itinere vel penes vos multiplici numerositate exhibitis , tantum ut ejus inventio , ejusque ad vos translatio certa dinoscatur , contingam. Sed quoniam me super hoc , quamvi indignum , dignanter tamen aggressi estis : fiat Domini pia semper voluntas , ipsiusque sancti & egregii testis consequeris pro me ac frequens apud eum oratio , postulantibus inobedientem reperiri : vestra quoque pro me sanctitate divinam supplicante clementiam : ut quod meritis non praesumo , sanctarum precum sublevatus auxilio , non ego quidem , sed gratia Dei mecum perficere possim.

Incipit Liber Primus Inventionis sive Translationis beati Vincentii levitae & Martyris , quae celebratur VI. Kal, Novembris.

1.1 Anno octingentesimo quinquagesimo quinto Incarnationis Domini nostri Jesu Christi , regnante orthodoxo francorum principe Carolo Hludiwici imperatoris filio , in parte quadam regnorum ipsius , in Aquitania scilicet & monasterio , quod vulgari appellatione Conkittas vocitatur , Hildeberto cuidam monacho visio ostensa est , quam caelitus monstratam sequentia declarabunt. Erat igitur idem vir simplex , ultra juvenilem aetatem tempus agens : senex moribus , ac sanctae patientiae studiis eruditus. Habitum etiam monasticum ( quem praesertim a tempore fui sacerdotii inhianter desideravat ) adeptus , talem se totius religionis praebuerat actibus ; ut etiam praecedentium hujus vitae patrum sequens vestigia , multis & ipse foret in exemplum. Hic cum se aliquando post exsolutum vigiliarum debitum sopori dedisset , vox ei divina sic insonuit dicens : Frater vigilas ? Cui respondenti , Domine quid me vis fecare ? Surgens , inquit , vade , & aggredere Valentiam Hispaniarum : ac perquire extra muris ejusdem civitatis locum sepulturae Vincentii Levitae & martyris. Cujus corpus ecclesia quae desuper fuit , a paganis ob malignorum civium & curcum habitantium pravam conversationem destructa , ibi absque ullo religionis honore , nullo obstante tegmine , imbre madescit aethereo. Nam dignum est , scito , Dominique voluntas , ut idem gloriosus Dei amicus inde diligenter effossus , ad locum transferatur pacis cultusque legitimi. Quibus dictis , vox a conspectu videntis illa caelestis species hujusmodi visionem narrantis una cum voce subducitur. Qui sopore depulso , & quod viderat vigilanti animo replicans , ad Dei rogandam pronus consurgit clementiam : quatinus per eum cunctorum opisex quod ostenderat , dignaretur explere.

1.2 Erat sane alius in eodem monasterio monachus religiosus aeque sacerdos & conversus , Audaldum nomine , speciali ei familiaritate connexus , aetate ac vitae moribus paene consimilis : cujus ab ore quae dicuntur , & multo etiam ampliora nos in fide accepisse confidimus. Ad hunc primus memoratus compresbyter Hildebertus accessit : & quod sibi revelatum fuerat secreta allocutione detegens , eum in hoc multis modis animando socium postulavit. Hortatur amicum , precatur dilectum : Dei sanctique martyris adfuturum repromittit solatium , necnon & pro laboris sudore , aeternae recompensationis pollicetur praemium. Quibus vir devotus attenti pectoris arcano receptis , consestim verbis favens sodalis , affensum libentissime praebuit : praesertim cum idem a quodam nobili hispaniensi viro , Berta nomine , frequenter audierit , quod ejusdem sancti levitae & martyris corpus ab eodem loco cultoribus desolato facile in quamcumque partem a quolibet asportari posset. Convenit utriusque animus ad tot terrarum intervalla percurrenda promptissimus , atque ad perferenda , si qua etiam adforent , impedimenta paratissimus. Itaque Blandino ejusdem loci abbati , reliquisque fratribus suae voluntatis rem patefaciunt ; a quibus hoc agendi seu perficiendi eos oportebat expetere consilium. Processit sane omnium qui convenerant , communis in hoc validusque animi ardor : quorum scilicet mentes virtus illustraverat superna , & aequalis spei perstaverat laetitia.

1.3 Hoc igitur accepto ardentibus dumtaxat animis divino ( quod est magis fatendum ) consulto , paratis omnibus exeunt cum duobus tantum famulis , hilares procedentes ad locum & opus sibi caelitus intimatum. Gradientibus autem eis , ac viam festino tramite accelerantibus , Hildebertus carnis incommodo pressus assumptum iter quamquam invitus reliquit. Audaldus vero maestus ac deinde uno solo comite contentus , post multas , quas prolixum esset expedire , paganorum insidias , pariterque tribulationum variarum pressuras , ducente se Christo audacter percurrens , tandem aliquando Valentiam superius nominatam civitatem aggreditur. Ubi diebus quatuor in ejus suburbio , a christianis jam penitus derelicto , anxius dubiusque quid ageret immoratus , quinto die Zachariam quendam maurum , apud quem hospitabatur , conveniens , sciscitabatur ab eo privatim de re propter quam venerat , & utrum se in hoc adjuvare possit , denudatis secretis interrogat. Quo respondente se optime posse , atque locum ubi pretiosus domini martyr jacebat , ipsiusque monumenti tumbam adhuc integram bene nosse : Eamus , inquit Audaldus ; & videamus utrumque ita fit , quemadmodum testaris. Quo aiente , Quid mihi dabis pecuniae , si quod quaeris ofstendero ? Monachus ait : Parum quidem habeo : sed illud totum , vel certe exinde quantum petieris incunctanter appendam. Unde praedictus Zacharias superno instinctu , sanctique martyris ( ut credimus ) ontentu moderatus , non amplius quam quadraginta argenteos , solidos videlicet quince , postulavit. Quibus libenter tributis , simul ierunt ad locum , ubi maceriarum ecclesiae tantum patebant ruinae , atque ipsius sepulcri situm , ut fuerat incontaminatum tituloque signatum , reperiunt : in quo erat super inscriptum , quod illic requiescerer sanctus levita & martyr Vincentius. Praeclarorum quoque parentum nomina , patris Euticii , matris vero Enolae , a quibus orbi agonista talis processerat , eidem epitaphio inter caetera refulgebant inserta. Ergo comperto seu denotato sarcophagi loco , die adhuc multo domum reversi sunt , glorificante Audaldo Deuem ac benedicente , qui itineris sui incursum ita prospere direxisset.

1.4 Proinde dum quies noctis membris praesertim humanis blanditur , accepto lumine confurgentes soli secreto revertuntur ad tumulum : inventumque mirae plucritudinis vas marmoreum undique ( ut decebat ) studiose munitum , inopina facilitate , ultra quam dici posset , simul ambo viribus insistentes aperiunt. Quid praeterea admirationis pro incredibili ejus integritate , quidve compunctionis seu lacrymarum , propter videlicet gaudium ac inexpertam aromatricae suavitatis illic diffusam fragantiam , memoratus ille monachus , tanti boni repertor , inibi tunc perfenserit , ineffabile ipsojurejurando attestante habetur. Hoc tamen luce clarius fulget , quod hujusmodi signis veluti quibusdam vocibus promulgatum fuerit , quod is qui quaerebatur Dei martyr & levita Vincentius esset inventus. Qui extra multiplices & admirandas suppliciorum ejus injurias ira ( ut praelibavimus ) integer liberque a putredinis labe repertus est : ut nullo modo in praeparato sibi ad efferendum sacculo , nervis adhuc rigidis componi potuerit ; nisi per artus ( hoc ipsa cogente necessitate ) complicatus dissolveretur. Quibus cum reverentia & timore perfucntis , ad hospitium deportatur , tempusque ac opportunitas exeundi patriamque revisendi praestolatur in dies.

1.5 Emptis denique palmarum ramis , & circa ipsum corpus ligatis , veluti hujusce rei gratia thesaurus occultaretur adquisitus , tantum venerabile praemium levans , hoc onustus munere , hacque locupletatus margarita negotiator ille pauper dittisimus effectus , optatum iter dum tempus videt , refumit. Cui Dominus rurfus ostendere volens , quod quaesiti Vincentii leviate & martyris corpus invenerit , sub nocte quadam dum super universos eumdemque Audaldum sopor solito vehementior irruisset : subito fulgor , (h aud dubium quin caelo delapsus ) omne replevit quo sanctus inetat habitaculum : adeo ut hospes feorsum recubans nil aliud quam domum suam , volvente ignis edacitate , ardere putaret. Dumque clamores pavitans , quis ignem succendisset , emitteret , Audaldus veluti de itinere fessus , vix somni decussa quiete assurgit , vocesque clamantis hospitis accipiens , rem caelitus administratam , ipso perfusus splendore tacitus timidusque attendit. At ubi in se recollectus virtutem atgnovit Altissimi : hospitem , utpote gentilitatis ritu ferocem , blando ne paveat demulcet addatu , ignem proculdubio a se accensum fuisse pronuncians. Hoc autem audito , ille se intra cubiculi sui claustra continuit : nec est permissus dignusque inventus , qui facti miraculi mereretur nosse mysterium.

1.6 Monachus vero orto mane festine consurgens , quod residebat itineris conficere sat agit. Unde post aliquot dies Caesaraugustam civitatem properanter aggressus , a quadam Deo devota muliercula prope ipsius urbis moenia domum habente , misericordia hospitandi , ut puta peregrinus , illa nocte suscipitur. Quae sollicita , dum in occultiore parte suae domus vigilans & tacens quiesceret , animadvertit memoratum monachum ante sancti corpus lucentibus cereis psallenter altare. Itaque pulsato nocturnali tempore signo , ad ecclesiam concita pergit : atque quod viderat per internuncium episcopo civitatis intimavit. Qui festinans farcinam sibi una cum palmis pudore sublato deportari jussit , monachum autem comprehendi mandavit. Ille vero paulo ante de necessariis viae sumotibus meditans , propter emendos panes , ministro , quia erat mutus , domi relicto , ad forum processerat. Episcopus namque diviso fasce , & quaecumque inerant universis coram expositis , repetit sanctum intrinsecus latens pignus , sacco diligenter insutum. Quod stupens nimiumque admirans , & aestimans omnino quod erat plane alicujus sancti martyris corpus , jussit illud auferri , atque in ecclesia beatae Mariae semper virginis ( quae est mater ecclesiarum ejusdem urbis ) veneranter recondi : in qua olim sub Valerio pontifice idem martyr strennuasque athleta archidiaconii arcem insigni tenuerat.

1.7 His ita dolo peractis , Audaldus horum nescius cum panis edulio domum regreditur : agnitoque ( pro dolor ! ) hoc tristi facto , perculsus animi dolore ad eumdem episcopum , nomine Seniorem , lacrymis plenus accessit , conquerens cum eo de injuste sibi subducto corpusculo. Et meus , ait , meus fuerat ille propinquus , in partibus Hispaniarum nuper mortuus ac sepultus. Cujus cadaver inter reliquorum parentum meorum exanimes artus componere satagens , haec terrarum spatia multis vexatus calamitatibus Christo propitio peragans avici : atque illud non parvo xenio dato , ex paganorum placata feritate redemi. Sed pro nefas ! inquit , offendi episcopum crudeliorem ethnicis. Quod enim eorum austeritas humanitus emollita pie quaerenti concessit : hoc tua violentia improbe omnimodis exagitata rapit , impudenterque praesumit , & veluti insanus sanctum dicis corpus hominis peccatoris. Tunc episcopus inter haec & alia nimis rapida permotus iracundia , monachum teneri praecepti : in exquisita tormentorum genera virgarumque ei livores repromittens , nisi de qua civitate vel loco eum furatus esset , seu quo nomine idem sanctus censeretur , exponeret. Quod cum coepisset , ac crudelius carnifice turpiter exercer perstitisset : Audaldus volens nolens & valde diu caesus , ac per testiculos tandem suspensus , quasi visus est confiteri , quod ab Hispaniae partibus illum deferret , quodque sanctus Marinus martyr ( hoc invento vocabulo ) nomen haberet. Sicque ut reliqua transeamus ) episcopo sacrae oraedae nefario invasore partim deluso , cum magno cordis ploratu fletuque plurimo pulsus , ad proprium locum monachus tristis verberibusque attritus revertitur. Quod monasterii sui fratres audientes , nec credentes , Audaldum mendacii redarguerunt ; nomenque illi gyrovagi imponentes , a se sequestrando , jamque ipso etiam sponte exeunte , repellunt : & ubicumque libeat licentiam ei , immo necessitatem tribuunt commorandi. Qui ad coenobium beati Benedicti , Castrum superius cognominatum , usque perveniens , ejusdem congregationis abbati , viro religioso , domno Gisleberto , caeterisque fratribus ibidem degentibus omnem sui itineris sive & actus continentiam , qualiterque sibi sancti levitae & martyris corpus sublatum fuerit , per ordinem explicavit. Qui nimirum attoniti , & pro his quae dicebantur valde gavisi , Audaldum regulari more prius suscipiunt : ac deinde illi secum , quamdiu viveret , habitandi locum concedunt. Simulque deliberant , tempus ad hoc congruum opperientes , quatinus tantum ad se decus quandoque superna opitulante gratia transferre satagerent.

1.8 Exacto denique tempore , annis scilicet octo & semis evolutis , ad Caesaraugustam , Salomone sibi familiarissimo Cerdaniensi comite mandante , ex se fratres mittunt : qui sancti levitae & martyris corpus , procurnte hoc ipso Salomone , reciperent , secumque Christo miserante deferrent. Salomoni namque hoc jamdudum compertum fuerat : & ( ut erat prudens atque boni cupidus ) ad regem Majorem Cordubensem opportunitate accepta perrexerat , fingens inter reliqua , quod apud Caesaraugustam civitatem parens ipsius , vocabulo Sugnarius , dum ab Hispaniae partibus deferretur , a Seniore ejusdem civitatis episcopo violenter sublatus detineretur. Ille vero exceptis aliis donariis sponte oblatis , ut corpus reddi juberet solidis centum expostulatis , ad regulum saepe dictae civitatis , nomine Abdilam , chartam facere mandat : imperans ut ipse totidem quoque solidis sumptis Salomoni comiti propinqui sui Sugnarii corpus restitul praeciperet. Quibus sic expeditis , ac principum animis , taxata pecuniarum summa , lucratis , episcopus advocatur : & cur tantam in mortuum , imperatoria posthabita revrentia , exercuerit iniquitatem , velut reus majestatis , quique etiam nec sibi reveritus fuerit , districte inquiritur. Quo omnia negante , & quod id non fecerit , cum multis Dei sanctorumque juramentis affirmante , Audaldus accedens constanti animo episcopum fortiter conviencere parat. Sed illis diu absque effectu , & , ut dicitur , muliebriter altercantibus , postquam episcopus blandis sermonibus invitatus veritatem fateri noluit , proponuntur ei tormenta : ut scilicet ligato pedibus ejus vel collo fune per circuitum civitatis traheretur , & sic illusus membratim demum dissiparetur. Et quamquam virtutes S. Vincentii , licet sub nomine sancti Marini , transacto praescipti temporis spatio illic frequenter ostensae , animum illius in ejus amorem miro modo pertraxissent minarum tamenhorrore extertitus , quod gestum fuerat confitetur , & locum quo illud sacrum corpus erat humatum , non sine dolore ac gemitu aperit. Quo pervenientes monachi qui advenerant , tam pretiosum caelestis doni talentum reperiunt , elevantque. Cumque unus illorum , Radbertus nomine , haesitans dubiatret an is vel alius esset , atque loculum aperiendo certis signis Audaldo notis , hoc prius caute perspici debere contenderet : statim pede quem ad hoc promoverat , infirmatur , plurimum sibi formicante genu cum tibia. Quo signo reliqui satis certi de reddito corpore , illud ad deportandum apte componunt. Tantoque potici desiderio , ac post paululum monacho pedis vigore pleniter recuperato , cum hymnis & gratiarum laudibus ( prout ratio & loci qualitas dictabat ) exeuntes , ad propia redire Domino ducente disponunt : cui est honor & potestas , virtus & imperium in saecula saeculorum. Amen.

Huc usque de sancti corporis inventione , seu repetitione : nunc autem quae restant translationis & gestorum in ea miraculorum , sequens libellus cum subjecto excipiat prologo.

1.9 Ergo quia hactenus quae circa hujus sancti levitae & martyris inventionem seu corporis reperitionem gesta sunt , fideli stilo Christo duce digessimus : jam nunc quae restant ipsius translationis & gestorum in ea miraculorum , brevi quemadmodum coepimus tractatu sollicite videamus. Neque enim effugari lectorem , multo magis vero ad ea quae dicuntur invitari , oportet , qualiter esti sermo incultus exasperat , saltem succinctus demulceat. Ideoque omne hoc opus in duo etiam dividere voluimus corpora , licet quantitate exigua. Nobisque donari petimus , quicquid praetereunter in his excessimus : qui de multis pauca legentes , illa prorfus quae fide ac relatione digna inventa habuimus , eis praesentibus qui viderant attestantibus , pii laboris studio ipso in loco scribere curavimus.

Incipit Liber Secundus.

2.1 Siquisdem illis ad Balagivum oppidum , juxta fluvium Segarim , cursim pervenientibus , in quadm insula solo contigua resederunt. Statimque divulgatum est nobilis levitae & martyris corpus adesse. Tunc conveniunt nonnulli munera & obsequia pro posse offerentes. Inter quos mulier dudum caeca adducta est , quae humi ante ipsas reliquias prostrata , lumen sibi donari poposcit. Et aliquamdiu flens ac in oratione persistens , visum cunctis qui aderant cernentibus recepit , & semetipsam qualis venerat qualisque effecta esset admirans , aiebat : Gratias tibi Deus , tibique sancte martyr , qui me tuae virtutis ubertate dignam duxisti.

2.2 Profecti autem inde ad Bergam castellum celeri cursu iter dirigiunt. Ubi Dominus itidem praestito miraculo , quid meriti quidve gratiae apud eum sanctus levita & martyr haberet , clementer ostendit. Nam inter reliquos gratissima ejus munera requirentes m adfuit quidam delatus claudus , totoque corpore aegrotus. Qui coram reliquis ( ut in talibus contingere solet ) coepit primum dolore valido affligi , & in pavimento volutari. Quod astantibus mirum videbatur , sed paulo post miserante Deo intercessionem beati Vincentii consolidatae sunt bases pedum ejus , & directi gressus : ita ut laetitia sospitatis amica comitatus , per se ad suos sanus rediret.

2.3 Quia vero lucerna non debet abscondi , sed ut luceat super candelabrum poni , jam illud sanctum corpus tanto virtutum fulgore coruscum feretro aptantes , Salomone comite , praevio pacificoque ductore Cerdaniam usque venerunt. Ibi enim propter occurrentes , & necessariam itinetis quietem , salubri consideratione aliquantisper stare decreverant. Intrantesque quamdam ejusdem provinciae villam , quae a priseis cultoribus nomen Albis accepit , imposuerunt illud super altare ecclesiae beatae Mariae virginis. Quo innumera multitudine utriusque sexus per biduum confluente , reperti sunt inter eos , contracti genibus duo , & una debilis mulier , caecus unus , ac febricitantes seu energumeni , ejus sanctis meritis ab omni infirmitatum gravedine liberati. Nec audivimus , quod ullus quocumque debilitatis morbo invasus , ( si fideliter accessit ) se vel ad venisse , vel certe sine remedii medicina recessisse doluerit.

2.4 Paene igiturper singula mansionum loca partratis miraculis , ut verbi gratia in Livia duobus claudis erectis , & in Carcasona extra urbem in ecclesia sub ipsius levitae & martyris veneratione Christo sacrata , daemoniacis infirmisque aliis non paucis curatis , jam laeti Castrum quo tendebatur , praecipui patris Benedicti monasterium appropinquant. Sed qualis fuerit tanta exceptione dignus , cum crucibus ac cereis , omnibusque congruis ornatibus ille monachorum splendidus apparatus , necnon & devotissimus populi concursus , reor superfluum , si exponi contendatur. Martyris itaque corpus servandum venerandumque in ecclesia almae genitricis Deo Mariae ante ipsius coenobii portam collocaverunt , ob devotam maxime feminarum frequentiam , quibus monasterii ipsius aditus ex antiqua patrum ejusdem loci consuetudine denegatur. Decreverunt tamen novam basilicam in ejus honorem monasterio vicinam exstruere : ad quam utriusque sexus personis devotis liber sit accessus.

2.5 Sed quonaim forte poterat dubitari detali ejus iventione & optata delatione ; hoc omnipotens Deus ad cumulum suae bonitatis tali miraculo roboraro voluit. In villa Vidcellas , a monasterio tribus dumtaxat millibus distante , femina quaedam ibidem adhuc degens , nomine Aitrudis , a vicimo suo admonitas est , ut deposito lanificii opere , in occursum susceptionis B. Vincentii martyris cum aliis properaret. Quod illa facere recusans , cum cachinno dixit esse potius corpus cujusdam Mauri ethnici vel Hispani , quam martyris. Ex extemplo omnium privata membrorum efficiis contrahitur ; ac veluti cadaver miserabiliter in terram consternata , se mox expiraturam terribli voce proclamat : rogatque suos , ut ad samcti templum deferatur. Ubi curru delara , per dies novem , aspicientibus multis , eamdem percussionis debilitatem sustinens mansit ; atque post alios novem saluti reformata , valens ut nunc quoque valet , exivit.

2.6 Enimvero frequentantibus locum plebibus , sive infirmis variis languoribus oppressis sanitatum medelam exquirentibus , a Cerdaniae partibus quidam venientes , haud longe a monasterio propriis rebus exspoliati , nudi ad sanctum gemebundi flentesque perveniunt. Sed mirum in modum gratia supernae accidit aequitatis , ut praedatores aliorsum fugere tentantes , adversa sibi profectione mirabiliter coacti , cum universis quae abstulerant , ad eundem locum festinanter accederent. Et sese mutuo intuentes spoliatores ac spoliati , isti timere , hi vero multo amplius mirari coeperunt : volentibusque populis in reos consurgere , supplices rogarunt , ne quid sibi mali ob Christi sanctique martyris amorem inferrent. Quo impetrato omnia restituerunt : & Deum sanctumque laudantes Vincentium , ad propria singuli repedant : isti de inventis , illi antem de venia adquisita jocundi.

2.7 Nec silentio praetereundum , quod pari admiratione dignum est. Quidam enim ex Camerensi pago , causa orationis , inclinato jam die adveniens , lanceam suam uni arborum , quae sunt ante memoratae basilicae ingressum ( servato religionis honore ) innixam reliquit. Cumque ecclesiam sic exarmatus intrasset , & orationi devote insisteret : fur quidam lancea ejus rapta aufugit , domum suam non longe positam petens. Sed mente perturbatus , ad ejusdem viri tugurium , cujus erat hasta , infra triginta ferme leugas , jejunio , ac itinere per totam noctem fatigatus devenit. Cumque sitiens paululum aquae peteret , mulier agnitam mariti hastam recipit , & furi reatum suum confitenti pepercit , non sine admiratione virtutis sancti Vincentii qui peregrini fui injuriam eo modo repari curavit.

2.8 Quandoquidem de nova sancti Vincentii levitae & martyris fabricanda ecclesia mentionem fecimus , congruum est huic loco novum referre miraculum. Ad hanc enim constructionem confluentibus pariter plus quam ducentis viris cum muneribus , raeter mulieres , parvulos , & infirmos , inter quos fuit quidam caecus rebusque pauper : qui ne in sancti servitio vacuus appareret , lapidem non parvum sibi ex itinere a ductore dari poposcit , atque illum subito levatum collo supposuit. Cumque a plebe stultitiae argueretur , ut qui rem impossibilem propter pondus attentaret : afferuit se numqum ab incoepto quieturum , donec munus assumti lapidis ad novi templi S. Vincentii structuram detulisset. Nec mora , inter haec verba , depulsa caecitate visum recepit.

2.9 Vir venerabilis Helisacar Tolosae civitatis episcopus , his auditis virtutum signis , jure pastorali clerum populumque hortatus est , ut qui vellent , ad sancti martyris orationem secum ire pararent. Qui dum decreto tempore pastor bonus ovium turmis circumseptus , a nono etiam miliario discalceatus , forma factus gregi , reverenter advenisset ; quidam eorum digitos utriusque manus ab ipsa nativiatte ita contarctos & volae haerentes habens , ut numquam explicari seu extendi valerent : post orationes & lacrymas coram sancto martyre fusas , sentit eos solutos , manante tamen vivo cruore e locis , quibus prius inhaeserant. Quo viso episcopus & universi qui cum eo erant , in laudes divinas prorumpunt , litanias , hymnos , & Te Deum laudamus , lacrymosa vece psallentes : ipsasque manus sanguine litas jam gaudio magno deosculantes.

2.10 Quidam argentum sibi ad aliquod opus necessarium in sinu absconderat. Quod inverecunde mulier in latrocinandi arte perita extraxit. Sed manus ejus ipsum argentum continens statim obriguit : ita ut eain nec aperire , nec ad se ( cunctis videntibus ) reducere valeret. Ipsa vero ad sancti Vincentii factas reliquias confugiens , & ibidem cum fratribus , aliisue fidelibus devote orans , curata est , manuque telaxata furatum argentum restituit.

2.11 Alius caecam habens filiam a nativitate , eam medendi fretus fiducia , ad sancti Vincentii divulgata passim patrocinia adducere statuit. Et ad monasterium usque veniens , ubi comperit ipsum sacrum corpus , propter timorem paganorum normannorum ad remotiorem & tutiorem locum , transportatum fuisse , crebrius ingemiscens dicebat : Miserere Christe , miserere o beatissime Vincenti : miserere mihi miscro , miserere huic filiae meae. His lacrymarum vocibus , superna ( quae non dormitat ) ad miserandum excitata clementia , continuo obtinentibus magni agoniste precibus & fide parentis , lmen restituit puellae.

2.12 Nortmannis autem ( qui ad obsidend Tolosam venerant ) accedentibus , monachi sanctum revehunt corpus : dignisque eo in loco ubi prius fuerat , officiis venerandum reponunt.

2.13 Rurfus puella quaedam a nativitate caeca , indubitanter credens , interventu tanti martyris se posse lumen recipere , sororem rogavit , ut ad eum quantocius perduceretur. Quae dum simul incederent , audierunt in terram procul remotam delatum fuisse. Ad quam propter rigorem hiemis & aspera juga montium non valentes pervenire ; caeca sororem suam hortata est , ut ex cera quam secum tulerant , candelas conficeret ; easque faltem ad locum quo sanctum corpus in itinere ad modicum pausarat , deferrer. Audierat enim locum miraculis celebrem : ita ut etiam animalia ratione carentia illum contingentes debili redderentur quod cum fecissent , atque se illie ambae gementes prostravissent ; fusa prece quae lucis nescia venerat mulier , coepit dicere , se clare quaeque aderant , cuncta videre.

2.14 In eodem Albiensi pago fuit quidam piscator nomne Ubidandus , qui cum videret socios suos piscatum pergentes , praefato loco causa venerationis morari , eos increpabat dicens : Vellem arbores hujus silvae universas adoraretis : qui omnium plateas viarum indiscreta consideratione , oratorii religione sacratis. Quibus dictis , ilico petulans os ejus in aurem sursum convertitur , atque ultra quam dici potest monstruosum efficitur. Tuncque paenitens ad praedictum locum cucurrit , toroque extensus corpore se contumeliorum & blasphemus fuisse fatetur. Deinde ad ecclesiam , in qua sancti levitae & martyris corpus excolebatur , velociter perrexit : eamque singulis horis diei vel noctis frequentavit , donec sanaretur.

2.15 Hac itaque luce longe latque diffusa , etiam a nativitate adduci caeci illuminabantur , surdis ac mutis sensus officia reddebantur , claudi curabantur , energumeni fugatis daemonibus mundabantur , & aliarum infirmitatum quacumque molestia aggravari praesntes absentesque sani efficiebantur. Unde paupercula quaedam a multo tempore luminibus privata , cum ad sanctum martyrem duceretur , in medio itinere a ductoribus taedio & labore fessis derelicta , rogavit quemdam acstantium , ut faltem candelas ( suae orbitatis munuscula ) ante sancti martyris altare accensas offerret. Qui dum manu extensa eas accipere vult , ad ipsa muliere videntur : recollectoque brachio , jam non ductorem , nec earum latorem quaerit : sed hilaris & de dir in diem clarius videns , iter coepervenit. Ubi candelis ardentibus , non per alium , sed per se oblatis , plenam oculorum aciem recepit.

2.16 Huic simile est miraculum in Rotenensi pagi , qui vulgo Rodinigus appellatur , patratum. Quidam contractus genibus cum a sanctum Vincentium adduceretur , a suis ductoribus ignavis , pigris & inhumanis in medio itinere solus & plorans derelictus est. Sed quia Dominus de quacumque necessitatis angustia ad se clamantium preces misericorditer exaudire non cessat ; extemplo miseratur miserum , ac caelesti perfusum medicamine , jacentem debilem facit erectum ; adeo ut magnis passibus gradiens , suos deferrores mox affequeretur. Illi autem tanto miraculo attoniti , feiplos accusare vehementerque redarguere coeperunt : quod caelestis remedii beneficio dignum , ita pigri inclementesque deferuissent.

2.17 Consuetudo ( ut meminimus ) praefatae congregationis fuit , ut feminae omnes ab ingressu monasterii arcerentur. Idcirco ejusdem coenobii fratres prudenter providerant , ut corpus beati Vincentii levitae & martyris in basilica Dei genitricis Maria poneretur ; ad quam liber erat mulierunt accessus. At vero successi temporuis , conventu hujusmodi per dies cessante , intulerunt illud in seniorem monasterii ecclesiam , atque retro altare beati Benedicti ( donec ejus templum consummaretur ) posuerunt. Post haec mulier ab annis plurimis caeca conata est usque ad locum quo sanctus jacebat , ingredi : sed quidam obvians , hanc repulit , atque retrorsum moestam abire coegit. Quae suspirans , ac ad caelum oculos mentis erigens , sancti martyris sibi provenire supplex orabat solarium. Sicque inter lacrymarum flumina caecitatem expulit.

2.18 In quodam loco eidem coenobio adjacenti , qui Waldarii cella nuncupatur , hoc memorandum enituit virtutis praeconium. Secus etenim pisum locum diffusis militum coris , monachi Hermengaudum Albiae comitem adierunt : orantes ut ab hostium invasione equorumque depastione fata condiminae suae protegeret. Nam in illis partibus perpauca exstant prata. Quio quatuor pallas ecclesiae Sancti Vincentii a pauperibus mulierculis oblatas praecepit assumi , & totidem baculis perticis alligari , atque in circuitu florentis agri affigi : quatenus eo signo a messis direptione hostes temperarent. Sed unus corum tale signum despiciens , pallam unam cum baculo in terram excussit : & ab equo ( quem in ipsa fata inducere nitebatur ) versis calcibus in fronte percussus , spiritum exhalavit. Quo audito & per hostes diffamato , timor universos invadit , evidensque Dei judicium ac sancti martyris meritum ubique valens praedicatur a cunctis.

2.19 Huic facto propemodum simile est quod sequitur. Nam domno Alberico monacho cum fratre Helia in pagum Impuriensem profecto , atque in villa fux obedientiae , quae Garriculas nuncupatur commorante , supercenerunt hostes : qui pagum villamque , nemini parcentes , depopulati sunt. Quin etiam equos ipsius Alberici abduxerunt , nec impetrare potuit ut saltem unus , ( quem robustiorem noverat ) , redduretur. Sed ipsemet equus qui postulabatur , quasi vindex duplicis injuriae ( raptus inquam , & justae repetitionis ) raptorem calcibus in nudo capite percussum , morti tradidit. Quo facto iniquitatis socli perterriti , non solum equos , verum etiam quicquid in eadem villa rapuerant , relinquentes aufugerunt.

2.20 Sequens exemplum de muto & surdo curato finem imponet. Georgius quidam vir illuster servum mutum & surdum habuit : qui cum ad sepulcrum sancti Vincentii leviyae & martyris duceretur , nec amplius a monasterio quam duodecim ferme millibus distaret ; coepit loqui , loquentesque absque impedimento audire. Tunc comites rogavit , ut eum cito ad locum , ob referendas sancto martyri grates perducerent. Quod & fecerunt ad gloriam & laudem Dei & Domini nostri Jesu Christi , qui sanctos suos mirabili potentia ubique trumphare facit : cujus honor & imperium sine fine permanet in saecula saeculorum. Amen.

Epistola ejusdem Aimoini ad domnum Theotgerum , ejusdem congragationis monachum.

Levitarum praecipuo domni Theotgero , juxta consonam sui nominis etymologiam Deum gerenti , Aimoinus comminister salutem dicit. Laudabili caritati vestrae , mi dulcissime Theotgere , frequenti studio circa mei curam satagenti , in omnibus parere devotus exsistens , inclino me tuus camelus sponte , ad injunctum mihi abs te opus ferendum. Rem siquidem novam & pro sui brevitate mirandam , prosaico opere expleto , me vestra dilectio de adventu beati levitae & martyris Christi Vincentii facere cogit geminos rurfus libellos : quos singulos tricenis modo versibus claudam , per denos etiam positis in unoquoque capitulis. Unde consultius eligo velutu recens scriptor videro , quam me vestro amori , mihi melle dulciori , quavis occasione ullo modo absentari.

Explicit epistola.

Incipit Liber Primus , habens versus XXX.

Cap. I. Quod Audaldus Hispaniam aggrediens , Valentiam usque pervenit.

Bis quadrigentis , decies quinisque volutis ,
Quatuor inque super ciclis a praesule Christo.
Virgineo semperque sacro de germine nato ,
Audaldus fuerat tali de nomine notas
In Castro monachus communi lege probatus :
Atque sacer sancti gestans Aaronis honorem.
Hic uno comite assumto perpessus amara
Plura ; sed in dulces convertens cuncta sapores ,
Institit audacter quandoque Valentia civem :
Quo se susciperet peregrino functus agone.

Cap. II. Quod Zacharia mauro suum detexit secretum : & quomodo sancti reperit sepulcrum.

Quod faceret mauri Zachariae culminis hospes ,
Denudat secreta sui jam pectoris olli :
Esset quodque Dei levitae martyris atque
Vincentii Hispanias solo delapsus amore :
Hinc precibus blandis animum mentemque relambens ,
Nercator maurum cupidi nummis argenti.
Denique surgentes monumenti septa requirunt :
Quae manifesta nitent titulo hoc. Vincentius istic
Martyru levita jacet fundatus honore.
Nomina namque genus signabant scripta parentum.

Cap. III. Quomodo sub nocte ad monumentum pariter regressi , sanctum levaverint corpus.

His igitur causis signorum nocte revisis ,
Viribus admissis fodiunt , tumbamque recludunt.
Indice caelesti facti dulcedine veri.
Quae super excrescens aromata cuncta subibat.
Cumque ligaturis expletis his opus esset ,
Utitur Audaldus suta sindone cuculla.
Inde domum laeti redeunt lucentibus astris ,
Audaldo expectante diem patriam repetendi ,
Quod hilaris fecit nactus post tempus amicum.

Explicit Liber Primus.

Incipet Liber Secundus , totidem continens versus.

Cap. I. Quod sanctum corpus ad Castrum perveniens , honorifice sit susceptum.

Caesar in Augusta Senioris fraude relicta ,
Omissis necnon aliis , ob dicere longum ,
Ad Castrum bellam patris cellam Benedicti ,
Perveniat Christi martyr levitaque sanctus.
Cujus in adventu fuerint quae gaudia , nullus
Ora gerens centum poterit depromere verbis.
A monachis plucrua serie suscepto qualis
Extiterit , solus qui testis novit iesus :
Aptis aurifluis ornatibus undique fusis ,
Gemmivomo ad caelos usque inradiante virore.

Cap. II. Quod mulier de eo primum dubitans contracta fuerit , ac deinde credens sanari meruerit.

Tunc risisse fuit mulier , cui talua fastus ,
Et sancti corpus levitae credere nolens :
Esse magis maurum contendens forte putentem.
Protinus in terram membris prostrata caducis
Contrahitur , vitae sublata spe fugientis.
Sed sancto deducta , fide nascente , medetur :
Et pedibus , plaustro veniens , curata recessit.
Primitus hoc signo tanta virtute patrato ,
Post quoque quae numerus nescit , sunt plura secuta ,
Prosaico necnon partim sermone notata.

Cap. III. Vbi sanctum corpus exceptum positum fuerit : & qualiter deinde retro altare sancti Benedicti locatum sit.

Namque monasterii ante fores genitricis in aula ,
Ista sub immenso gerebantur munere Christi :
Dum fieret sanctum templum proprio sub honore ;
Quo placidus demum migraret jure sepultum ,
Masculus atque simul veniens quod femina adiret ,
Interea placuit defluxa temporis urna
Inde lecare sacrum corpus , digneque locari
Post altare pii patris sancti Benedicti :
Quo meriti pleno cultu veneratur honoris ,
Affiduis signis virtutum rite coruscans.